Klasifikace bakterií

Fylogenetický strom, který ukazuje bohatost současně známých bakteriálních linií (v horní části obrázku).[1].

Klasifikace bakterií prodělala v prvních dekádách 21. století zásadní změny. Genomickými analýzami byla odhalena velká diverzita stávajících skupin a popsáno či alespoň geneticky identifikováno mnoho nových bakteriálních linií, aniž by k nim ve většině případů byly kultivované vzorky.[2][3]

Úroveň kmene, současná nejvyšší taxonomická úroveň v doméně Bacteria, se stala standardní taxonomickou úrovní dle Mezinárodní kód nomenklatury prokaryot[4][5] a v r. 2021 byla stanovena pro tuto úroveň jednotná přípona -ota. Současně s novými názvy se však v mikrobiologických publikacích nadále používají i názvy staré.

Seznam bakteriálních kmenů

Neexistuje závazné kritérium, podle kterého by daná bakteriální linie měla být postavena na taxonomickou úroveň kmene. Uváděnou pracovní definicí je, že bakteriální kmen je monofyletická linie bakterií, jejichž geny 16S rRNA sdílejí párovou sekvenční shodu v párech bazí ~ 75 % nebo méně vzhledem k zástupcům jiných bakteriálních kmenů. Odhaduje se, že existuje přibližně 1 300 takto definovaných bakteriálních kmenů.[6]

Seznam vychází z publikovaného přehledu nových názvů bakteriálních kmenů po stanovení jednotné přípony -ota.[7] Současná taxonomie nemůže pomíjet ani taxony bakteriálních linií, které nemají kultivované vzorky a jejichž úplný popis pro uznání oficiálního pojmenování podle názvoslovného kódu tak není možné. Takové taxony mají status „Candidatus“ a představují více než 70 % známých linií. Seznam kmenů je proto doplněn i o tyto kmeny, jejichž seznam byl publikován v r. 2023.[8]

Seznam je aktualizován k březnu 2024 podle seznamu prokaryotních kmenů[9] databáze LPSN – List of Prokaryotic names with Standing in Nomenclature, která eviduje platně publikované popisy prokaryotických taxonů.[10]

Ke každému novému názvu kmene v souladu s platným názvoslovným kódem jsou uvedena i starší synonyma a používaná nevalidně publikovaná jména, a v posledním sloupci i typový rod (u kmenů typu Candidatus se jedná o návrhy dle [8]).

Doména Bacteria – seznam kmenů
Validní jméno Synonyma a nevalidně publikovaná jména Typový rod
Candidatus Abawacaibacteriota Abawacabacteria Candidatus Abawacaibacterium (návrh)
Abditibacteriota Abditibacterium Tahon et al. 2018
Candidatus Absconditibacteriota Absconditabacteria Candidatus Absconditibacterium (návrh)
Candidatus Acetithermota Acetothermia Candidatus Acetithermum corrig. Takami et al. 2010
Acidobacteriota Acidobacteria Acidobacterium Kishimoto et al. 1991
Actinomycetota Actinobacteria Actinomyces Harz 1877
Candidatus Adleribacteriota Adlerbacteria Candidatus Adleribacterium (návrh)
Candidatus Aerophobota Aerophobetes Candidatus Aerophobus Rinke et al. 2013
Candidatus Altimarinota Gracilibacteria Candidatus Altimarinus Rinke et al. 2013
Candidatus Amesiibacteriota Amesbacteria Candidatus Amesiibacterium (návrh)
Candidatus Aminanaerobiota Aminanaerobia Candidatus Aminanaerobium (návrh)
Candidatus Aminicenantota Aminicenantes Candidatus Aminicenans Rinke et al. 2013
Candidatus Anderseniibacteriota Andersenbacteria Candidatus Anderseniibacterium (návrh)
Aquificota Aquificae Aquifex Huber and Stetter 1992
Armatimonadota Armatimonadetes Armatimonas Tamaki et al. 2011
Atribacterota Atribacteria Atribacter Katayama et al. 2021
Candidatus Auribacterota Candidatus Auribacter Williams et al. 2022
Candidatus Aurifodinibacteriota Aureabacteria Candidatus Aurifodinibacterium (návrh)
Candidatus Azamiibacteriota Azambacteria Candidatus Azamiibacterium (návrh)
Candidatus Babelota Dependentiae Candidatus Babela Cohen et al. 2011
Bacillota Firmicutes Bacillus Cohn 1872
Bacteroidota Bacteroidetes Bacteroides Castellani and Chalmers 1919
Balneolota Balneolaeota Balneola Urios et al. 2006.
Bdellovibrionota Bdellovibrio Stolp and Starr 1963
Candidatus Beckwithiibacteriota Beckwithbacteria Candidatus Beckwithiibacterium (návrh)
Candidatus Berkeliibacteriota Berkelbacteria Candidatus Berkeliibacterium (návrh)
Candidatus Binatota Candidatus Binatus Chuvochina et al. 2019
Candidatus Bipolaricaulota Candidatus Bipolaricaulis Hao et al. 2018
Candidatus Blackalliibacteriota Blackallbacteria Candidatus Blackalliibacterium (návrh)
Candidatus Blackburniibacteriota Blackburnbacteria Candidatus Blackburniibacterium (návrh)
Candidatus Brenneribacteriota Brennerbacteria Candidatus Brenneribacterium (návrh)
Candidatus Browniibacteriota Brownbacteria Candidatus Browniibacterium (návrh)
Candidatus Buchananiibacteriota Buchananbacteria Candidatus Buchananiibacterium (návrh)
Candidatus Caldatribacteriota Candidatus Caldatribacterium Dodsworth et al. 2013
Candidatus Caldipriscota Pyropristinus Candidatus Caldipriscus Colman et al. 2016
Caldisericota Caldiserica Caldisericum Mori et al. 2009
Calditrichota Calditrichaeota Caldithrix Miroshnichenko et al. 2003
Candidatus Calescibacteriota Calescamantes Candidatus Calescibacterium Rinke et al. 2013
Candidatus Campbelliibacteriota Campbellbacteria Candidatus Campbelliibacterium (návrh)
Campylobacterota Epsilonbacteraeota Campylobacter Sebald and Véron 1963
Candidatus Canglongiota Candidatus Canglongia Zhang et al. 2022
Candidatus Cloacimonadota Cloacimonetes Candidatus Cloacimonas corrig. Pelletier et al. 2008
Candidatus Coatesiibacteriota Coatesbacteria Candidatus Coatesiibacterium (návrh)
Candidatus Collieribacteriota Collierbacteria Candidatus Collieribacterium (návrh)
Candidatus Colwelliibacteriota Colwellbacteria Candidatus Colwelliibacterium (návrh)
Coprothermobacterota Coprothermobacter Rainey and Stackebrandt 1993
Candidatus Cosmopoliota Candidatus Cosmopolitia Zhang et al. 2023
Candidatus Cryosericota Candidatus Cryosericum Martinez et al. 2019
Cyanobacteriota  Cyanobacteria, Cyanophyceae Cyanobacterium Rippka and Cohen-Bazire 2022
Candidatus Curtissiibacteriota Curtissbacteria Candidatus Curtissiibacterium (návrh)
Candidatus Dadaibacteriota Dadabacteria Candidatus Dadaibacterium (návrh)
Candidatus Daviesiibacteriota Daviesbacteria Candidatus Daviesiibacterium (návrh)
Deferribacterota Deferribacteres Deferribacter Greene et al. 1997
Candidatus Deferrimicrobiota Candidatus Deferrimicrobium Begmatov et al. 2022
Deinococcota Deinococcus-Thermus Deinococcus Brooks and Murray 1981
Candidatus Delongiibacteriota Delongbacteria Candidatus Delongiibacterium (návrh)
Candidatus Delphinibacteriota Delphibacteria Candidatus Delphinibacterium (návrh)
Candidatus Desantisiibacteriota Desantisbacteria Candidatus Desantisiibacterium (návrh)
Dictyoglomerota Dictyoglomi, Dictyoglomota Dictyoglomus Saiki et al. 1985
Candidatus Dojkaibacteriota Dojkabacteria Candidatus Dojkaibacterium (návrh)
Candidatus Dormiibacterota Dormibacteraeota Candidatus Dormiibacter corrig. Ji et al. 2017
Candidatus Doudnaibacteriota Doudnabacteria Candidatus Doudnaibacterium (návrh)
Candidatus Edwardsiibacteriota Edwardsbacteria Candidatus Edwardsiibacterium (návrh)
Candidatus Eiseniibacteriota Eisenbacteria Candidatus Eiseniibacterium (návrh)
Candidatus Electryoneota Candidatus Electryonea Williams et al. 2022
Candidatus Elulimicrobiota Elulota Candidatus Elulota Rodriguez-R et al. 2020
Elusimicrobiota Elusimicrobia Elusimicrobium Geissinger et al. 2010
Candidatus Eremiobacterota Eremiobacteraeota Candidatus Eremiobacter Ji et al. 2017
Candidatus Falkowiibacteriota Falkowbacteria Candidatus Falkowiibacterium (návrh)
Candidatus Fallacibacteriota Fertabacteria Candidatus Fallacibacterium (návrh)
Candidatus Fermentibacterota Fermentibacteria Candidatus Fermentibacter Kirkegaard et al. 2016
Candidatus Fervidibacterota Fervidibacteria Candidatus Fervidibacter Rinke et al. 2013
Fibrobacterota Fibrobacteres Fibrobacter Montgomery et al. 1988
Candidatus Firestoneibacteriota Firestonebacteria Candidatus Firestoneibacterium (návrh)
Candidatus Fischeribacteriota Fischerbacteria Candidatus Fischeribacterium (návrh)
Candidatus Fraseribacteriota Fraserbacteria Candidatus Fraseribacterium (návrh)
Fusobacteriota Fusobacteria Fusobacterium Knorr 1922
Gemmatimonadota Gemmatimonadetes Gemmatimonas Zhang et al. 2003
Candidatus Genasciibacteriota Genascibacteria Candidatus Genasciibacterium (návrh)
Candidatus Giovannoniibacteriota Giovannonibacteria Candidatus Giovannoniibacterium (návrh)
Candidatus Glassiibacteriota Glassbacteria Candidatus Glassiibacterium (návrh)
Candidatus Goldiibacteriota Goldbacteria Candidatus Goldiibacterium (návrh)
Candidatus Gottesmaniibacteriota Gottesmanbacteria Candidatus Gottesmaniibacterium (návrh)
Candidatus Gribaldonibacteriota Gribaldobacteria Candidatus Gribaldonibacterium (návrh)
Candidatus Halobacterota Candidatus Halobacter (návrh)
Candidatus Handelsmaniibacteriota Handelsmanbacteria Candidatus Handelsmaniibacterim (návrh)
Candidatus Harrisoniibacteriota Harrisonbacteria Candidatus Harrisoniibacterium (návrh)
Candidatus Heilongiota Candidatus Heilongia Zhang et al. 2022
Candidatus Hinthialibacterota Candidatus Hinthialibacter Williams et al. 2022
Candidatus Hugiibacteriota Hugbacteria Candidatus Hugiibacterium (návrh)
Candidatus Hydrogenedentota Hydrogenedentes Candidatus Hydrogenedens Rinke et al. 2013
Candidatus Hydrothermota Hydrothermae Candidatus Hydrothermus Chuvochina et al. 2019
Candidatus Chisholmiibacteriota Chisholmbacteria Candidatus Chisholmiibacterium (návrh)
Chlamydiota Chlamydiae Chlamydia Jones et al. 1945
Chlorobiota Chlorobi Chlorobium Nadson 1906
Chloroflexota Chloroflexi Chloroflexus Pierson and Castenholz 1974
Chrysiogenota Chrysiogenetes Chrysiogenes Macy et al. 1996
Ignavibacteriota Ignavibacteriae Ignavibacterium Iino et al. 2010
Candidatus Jacksoniibacteriota Jacksonbacteria Candidatus Jacksoniibacterium (návrh)
Candidatus Joergenseniibacteriota Jorgensenbacteria Candidatus Joergenseniibacterium (návrh)
Candidatus Kaiseribacteriota Kaiserbacteria Candidatus Kaiseribacterium (návrh)
Candidatus Kapaibacteriota Kapabacteria, Kapaibacteria Candidatus Kapaibacterium corrig. Kantor et al. 2015
Candidatus Katanibacteriota Katanobacteria Candidatus Katanibacterium (návrh)
Candidatus Kerfeldiibacteriota Kerfeldbacteria Candidatus Kerfeldiibacterium (návrh)
Kiritimatiellota Kiritimatiellaeota Kiritimatiella Spring et al. 2017
Candidatus Komeiliibacteriota Komeilibacteria Candidatus Komeiliibacterium (návrh)
Candidatus Krumholzibacteriota Candidatus Krumholzibacterium Youssef et al. 2019
Candidatus Kryptoniota Kryptonia Candidatus Kryptonium Eloe-Fadrosh et al. 2016
Candidatus Kueneniibacteriota Kuenenbacteria Candidatus Kueneniibacterium (návrh)
Candidatus Latescibacterota Latescibacteria Candidatus Latescibacter Rinke et al. 2013
Lentisphaerota Lentisphaerae Lentisphaera Cho et al. 2004
Candidatus Lernaellota Candidatus Lernaella Williams et al. 2022
Candidatus Levyibacteriota Levybacteria Candidatus Levyibacterium (návrh)
Candidatus Lindowiibacteriota Lindowbacteria Candidatus Lindowiibacterium (návrh)
Candidatus Liptoniibacteriota Liptonbacteria Candidatus Liptoniibacterium (návrh)
Candidatus Lithacetigenota Candidatus Lithacetigena Nobu et al. 2023
Candidatus Lloydiibacteriota Lloydbacteria Candidatus Lloydiibacterium (návrh)
Candidatus Macinerneyibacteriota Mcinerneyibacteriota Candidatus Macinerneyibacterium corrig. Yadav et al. 2020
Candidatus Magasanikiibacteriota Magasanikbacteria Candidatus Magasanikiibacterium (návrh)
Candidatus Margulisiibacteriota Margulisbacteria Candidatus Margulisiibacterium (návrh)
Candidatus Melainobacteriota Melainabacteria Candidatus Melainobacterium (návrh)
Candidatus Methanomethylicota Verstraetearchaeota Candidatus Methanomethylicus Vanwonterghem et al. 2016
Candidatus Methylomirabilota Candidatus Methylomirabilis Chuvochina et al. 2023
Candidatus Microgenomatota Microgenomates Candidatus Microgenomatus Rinke et al. 2013
Candidatus Moduliflexota Modulibacteria Candidatus Moduliflexus Sekiguchi et al. 2015
Candidatus Moissliibacteriota Moisslbacteria Candidatus Moissliibacterium (návrh)
Candidatus Montesoliibacteriota Montesolbacteria Candidatus Montesoliibacterium (návrh)
Candidatus Moraniibacteriota Moranbacteria Candidatus Moraniibacterium (návrh)
Candidatus Muiribacteriota Muirbacteria Candidatus Muiribacterium Barnum et al. 2018
Mycoplasmatota Tenericutes Mycoplasma Nowak 1929
Myxococcota Myxococcus Thaxter 1892
Candidatus Nealsoniibacteriota Nealsonbacteria Candidatus Nealsoniibacterium (návrh)
Candidatus Neomarinimicrobiota Marinimicrobia Candidatus Neomarinimicrobium corrig. Rinke et al. 2013
Nitrospinota Nitrospinae Nitrospina Watson and Waterbury 1971
Nitrospirota Nitrospirae Nitrospira Watson et al. 1986
Candidatus Niyogiibacteriota Niyogibacteria Candidatus Niyogiibacterium (návrh)
Candidatus Nomuraibacteriota Nomurabacteria Candidatus Nomuraibacterium (návrh)
Candidatus Omnitrophota Omnitrophica Candidatus Omnitrophus Rinke et al. 2013
Candidatus Paceibacterota Pacebacteria Candidatus Paceibacter Rinke et al. 2013
Candidatus Parcunitrobacterota Parcunitrobacteria Candidatus Parcunitrobacter Castelle et al. 2017
Candidatus Peregrinibacteriota Peregrinibacteria Candidatus Peregrinibacterium (návrh)
Planctomycetota Planctomycetes Planctomyces Gimesi 1924
Candidatus Poribacteriota Poribacteria Candidatus Poribacterium (návrh)
Candidatus Portnoyibacteriota Portnoybacteria Candidatus Portnoyibacterium (návrh)
Pseudomonadota Proteobacteria Pseudomonas Orla Jensen 1921
Candidatus Qinglongiota Candidatus Qinglongia Zhang et al. 2022
Candidatus Ratteibacteriota Ratteibacteria Candidatus Ratteibacterium (návrh)
Candidatus Raymondiibacteriota Raymondbacteria Candidatus Raymondiibacterium (návrh)
Rhodothermota Rhodothermaeota Rhodothermus Alfredsson et al. 1995
Candidatus Rifleibacteriota Riflebacteria Candidatus Rifleibacterium Kadnikov et al. 2020
Candidatus Roizmaniibacteriota Roizmanbacteria Candidatus Roizmaniibacterium (návrh)
Candidatus Rokuibacteriota Rokubacteria Candidatus Rokuibacterium (návrh)
Candidatus Ryaniibacteriota Ryanbacteria Candidatus Ryaniibacterium (návrh)
Candidatus Saccharimonadota Saccharibacteria Candidatus Saccharimonas Albertsen et al. 2013
Candidatus Saganiibacteriota Saganbacteria Candidatus Saganiibacterium (návrh)
Candidatus Shapironibacteriota Shapirobacteria Candidatus Shapironibacterium (návrh)
Candidatus Schekmaniibacteriota Schekmanbacteria Candidatus Schekmaniibacterium (návrh)
Candidatus Spechtiibacteriota Spechtbacteria Candidatus Spechtiibacterium (návrh)
Spirochaetota Spirochaetes Spirochaeta Ehrenberg 1835
Candidatus Stahliibacteriota Stahlbacteria Candidatus Stahliibacterium (návrh)
Candidatus Staskawicziibacteriota Staskawiczbacteria Candidatus Staskawicziibacterium (návrh)
Candidatus Sumerlaeota Candidatus Sumerlaea Kadnikov et al. 2010
Candidatus Sungiibacteriota Sungbacteria Candidatus Sungiibacterium (návrh)
Synergistota Synergistetes Synergistes Allison et al. 1993
Candidatus Tagaibacteriota Tagabacteria Candidatus Tagaibacterium (návrh)
Candidatus Tayloriibacteriota Taylorbacteria Candidatus Tayloriibacterium (návrh)
Candidatus Tectimicrobiota Tectomicrobia Candidatus Tectimicrobium (návrh)
Candidatus Terryibacteriota Terrybacteria Candidatus Terryibacterium (návrh)
Thermodesulfobacteriota Thermodesulfobacteria, Desulfobacterota Thermodesulfobacterium Zeikus et al. 1995
Thermomicrobiota Thermomicrobia Thermomicrobium Jackson et al. 1973
Thermotogota Thermotogae Thermotoga Stetter and Huber 1986
Candidatus Tianyaibacteriota Tianyabacteria Candidatus Tianyaibacterium corrig. Cui et al. 2021
Candidatus Torokiibacteriota Torokbacteria Candidatus Torokiibacterium (návrh)
Candidatus Uhriibacteriota Uhrbacteria Candidatus Uhriibacterium (návrh)
Candidatus Vebleniibacteriota Veblenbacteria Candidatus Vebleniibacterium (návrh)
Verrucomicrobiota Verrucomicrobia Verrucomicrobium Schlesner 1988
Candidatus Vogeliibacteriota Vogelbacteria Candidatus Vogeliibacterium (návrh)
Candidatus Walliibacteriota Wallbacteria Candidatus Walliibacterium (návrh)
Candidatus Wildermuthiibacteriota Wildermuthbacteria Candidatus Wildermuthiibacterium (návrh)
Candidatus Wirthibacterota Wirthbacteria Candidatus Wirthibacter Probst et al. 2017
Candidatus Woeseibacteriota Woesebacteria Candidatus Woeseibacterium (návrh)
Candidatus Wolfeibacteriota Wolfebacteria Candidatus Wolfeibacterium (návrh)
Candidatus Woykeibacteriota Woykebacteria Candidatus Woykeibacterium (návrh)
Candidatus Yanofskyibacteriota Yanofskybacteria Candidatus Yanofskyibacterium (návrh)
Candidatus Yonathiibacteriota Yonathbacteria Candidatus Yonathiibacterium (návrh)
Candidatus Zambryskiibacteriota Zambryskibacteria Candidatus Zambryskiibacterium (návrh)
Candidatus Zixiibacteriota Zixibacteria Candidatus Zixiibacterium (návrh)

Fylogenetické stromy

Vzájemné příbuzenské vztahy jednotlivých kmenů lze zobrazit níže uvedeným fylogenetickým stromem. Jeho zdrojem je internetová databáze Genome Taxonomy Database (GTDB), která shrnuje údaje o sekvenovaných genomech všech prokaryot. Na rozdíl od výše uvedeného seznamu platných bakteriálních kmenů uvádí i taxony na úrovni kmene, které dosud nejsou oficiálně pojmenovány, pod pracovními názvy z jednotlivých fylogenomických analýz. Odpovídá stavu z dubna 2023, zahrnujícímu 161 bakteriálních kmenů;[11] aktuální seznam zahrnutých kmenů je zde. Jsou uvedeny i používané názvy linií vyšší úrovně než kmen, které neodpovídají názvoslovnému kódu a proto jsou uváděny v kolmých uvozovkách.

Bazální větvení

Bacteria

Chloroflexota

"Terrabacteria"

Dormibacterota

Armatimonadota

Eremiobacterota

Firmicutes (Bacillota s.l.)

Bacillota_E

Bacillota_G

Bacillota_F (Halanaerobiales, Halanaerobiaeota)

Bacillota_B (Desulfotomaculota)

Bacillota_C (Negativicutes, Selenobacteria)

Bacillota_A

Bacillota_D

Bacillota (s.s.)

Actinomycetota

"Cyanoprokaryota"

Margulisbacteria

Cyanobacteriota (vč. Melainabacteria)

"Thermotogida"
"Synergistetes"

Atribacterota

Synergistota

"Thermocalda"

Dictyoglomota

Thermodesulfobiota

Coprothermobacterota

Caldisericota

Thermotogota

"Fusobacterida"

Wallbacteria

Muirbacteria

Riflebacteria

Mcinerneyibacteriota

Fusobacteriota

Patescibacteria

Bipolaricaulota

Deinococcota

"Hydrobacteria"

Goldbacteria

Firestonebacteria

Elusimicrobiota

Desantisbacteria

Aerophobota

Auribacterota

Ratteibacteria

Omnitrophota

"Spirochaetobacteriobiontes"

Lindowbacteria

Dependentiae

Spirochaetota

"Planctobacteria"

Planctomycetota

Chlamydiota

Verrucomicrobiota

OLB16 (Hinthialibacterota)

Sumerlaeota

Poribacteria

Abyssobacteria

Hydrogenedentota

"skupina FCB"

"Proteobacteria"

"skupina FCB"

"skupina FCB"

RBG-13-66-14 (Coatesbacteria)

Fermentibacterota (Fermentibacteria)

Edwardsbacteria

Latescibacterota

Zixibacteria

Krumholzibacteriota

Eisenbacteria

Gemmatimonadota

WOR-3 (Hydrothermota)

Cloacimonadota

Fibrobacterota

Delongbacteria

AABM5-125-24 (Electryoneota)

Marinisomatota

Calditrichota

Bacteroidota

"Proteobacteria"

"Proteobacteria/Pseudomonadota s.l."

Acidobacteriota

"Deltabacteria"

SAR324 (Lambdaproteobacteria)

Bdellovibrionota

FEN-1099 (Lernaellota)

Desulfobacterota_B (Binatota)

Myxococcota

Desulfobacterota_C (Deferrisomatota)

Desulfobacterota_E (Deferrimicrobiota)

Moduliflexota (Modulibacteria)

Methylomirabilota

Schekmanbacteria

Tectomicrobia

Nitrospinota

Nitrospirota

Desulfobacterota_F(Desulfuromonadia)

Desulfobacterota

"Aquificida"

Desulfobacterota_D (Dadabacteria)

Calescibacterota (Calescamantes)

Desulfobacterota_G (Syntrophorhabdota)

SZUA-79 (Acidulidesulfobacterales, Acidulodesulfobacteriota)

Thermosulfidibacterota

Chrysiogenota

Deferribacterota

Aquificota

Campylobacterota

Nitrospirota_A (Leptospirillia, Leptospirillaeota)

Pseudomonadota (s.s.)

Reference

  1. HUG, Laura A.; BAKER, Brett J.; ANANTHARAMAN, Karthik; BROWN, Christopher T.; PROBST, Alexander J.; CASTELLE, Cindy J.; BUTTERFIELD, Cristina N. A new view of the tree of life. Nature Microbiology [online]. 2016-04-11. Roč. 1, čís. 5. Dostupné online. ISSN 2058-5276. DOI 10.1038/nmicrobiol.2016.48. PMID 27572647. (anglicky) 
  2. ANANTHARAMAN, Karthik; BROWN, Christopher T.; HUG, Laura A.; SHARON, Itai; CASTELLE, Cindy J.; PROBST, Alexander J.; THOMAS, Brian C. Thousands of microbial genomes shed light on interconnected biogeochemical processes in an aquifer system. Nature Communications [online]. 2016-10-24 [cit. 2024-03-25]. Roč. 7, čís. 1. Dostupné online. DOI 10.1038/ncomms13219. PMID 27774985. (anglicky) 
  3. PARKS, Donovan H.; RINKE, Christian; CHUVOCHINA, Maria; CHAUMEIL, Pierre-Alain; WOODCROFT, Ben J.; EVANS, Paul N.; HUGENHOLTZ, Philip. Recovery of nearly 8,000 metagenome-assembled genomes substantially expands the tree of life. S. 1533–1542. Nature Microbiology [online]. 2017-09-11 [cit. 2024-03-25]. Roč. 2, čís. 11, s. 1533–1542. DOI 10.1038/s41564-017-0012-7. PMID 28894102. (anglicky) 
  4. OREN, Aharon; ARAHAL, David R.; GÖKER, Markus; MOORE, Edward R. B.; ROSSELLO-MORA, Ramon; SUTCLIFFE, Iain C. International Code of Nomenclature of Prokaryotes. Prokaryotic Code (2022 Revision). International Journal of Systematic and Evolutionary Microbiology [online]. Microbiology Society, 2023-05-01 [cit. 2024-01-25]. Roč. 73, čís. 5a. Dostupné online. ISSN 1466-5034. DOI 10.1099/ijsem.0.005585. PMID 37219928. (anglicky) 
  5. OREN, Aharon; ARAHAL, David R.; ROSSELLÓ-MÓRA, Ramon; SUTCLIFFE, Iain C.; MOORE, Edward R. B. Emendation of Rules 5b, 8, 15 and 22 of the International Code of Nomenclature of Prokaryotes to include the rank of phylum. International Journal of Systematic and Evolutionary Microbiology [online]. 2021-06-23 [cit. 2024-03-25]. Roč. 71, čís. 6. DOI 10.1099/ijsem.0.004851. PMID 34161220. (anglicky) 
  6. YARZA, Pablo; YILMAZ, Pelin; PRUESSE, Elmar; GLÖCKNER, Frank Oliver; LUDWIG, Wolfgang; SCHLEIFER, Karl-Heinz; WHITMAN, William B. Uniting the classification of cultured and uncultured bacteria and archaea using 16S rRNA gene sequences. S. 635–645. Nature Reviews Microbiology [online]. 2014-09 [cit. 2024-03-25]. Roč. 12, čís. 9, s. 635–645. ISSN 1740-1534. DOI 10.1038/nrmicro3330. PMID 25118885. (anglicky) 
  7. OREN, Aharon; GARRITY, George M. Valid publication of the names of forty-two phyla of prokaryotes. International Journal of Systematic and Evolutionary Microbiology [online]. 2021-10-20 [cit. 2024-03-25]. Roč. 71, čís. 10. DOI 10.1099/ijsem.0.005056. PMID 34694987. (anglicky) 
  8. a b OREN, Aharon; GÖKER, Markus. Candidatus List. Lists of names of prokaryotic Candidatus phyla. International Journal of Systematic and Evolutionary Microbiology [online]. 2023-05-09. Roč. 73, čís. 5. DOI 10.1099/ijsem.0.005821. PMID 37159402. (anglicky) 
  9. LPSN. Domain Bacteria. Dostupné online (anglicky)
  10. LPSN – List of Prokaryotic names with Standing in Nomenclature Dostupné online (anglicky)
  11. Genome Taxonomy Database, Release 214. Dostupné online (anglicky)

Zdroj